Ngày
28/10 vừa qua người Mỹ long trọng kỷ niệm 125 năm ngày khánh thành bức
tượng Nự thần Tự do tại New York, tượng trưng cho đất nước Hoa Kỳ và tổ
chức lễ tuyên thệ nhâp tịch cho 125 người dân đến từ 46 nước trên thế
giới. Sự đa chủng tộc được ca ngợi đã làm nên sức mạnh của quốc gia này.
Có
ngươi bảo rằng, đến New York mà chưa ghé xem Nữ thần Tự do thì chưa
phải là đến New York. Có người còn nói quá lên rằng, đến Mỹ mà chưa tận
mắt thấy Nữ thần Tự do thì chưa phải đến Mỹ. Sự tự hào ấy của người Mỹ
không phải là không có lý, bởi lẽ, biết bao nhiêu bức tượng đẹp, hùng vĩ
và có ý nghĩa ở nhiều nơi trên thế giới song dường như chẳng tượng đài
nào nói lên được nhiều ý nghĩa, gắn với nhiều câu chuyện và được ghi
nhận nhiều kỷ lục như bức tượng Nữ thần Tự do.
Lai lịch của bức tượng Nữ thần Tự do
Mùa hè năm 1865, tại một bữa tiệc ở Paris,
một nhóm trí thức Pháp nâng cốc chúc mừng tương lai của Hoa Kỳ. Họ hoạt
động trong Phong trào khôi phục nền Cộng hoà ở nước Pháp. Thắng lợi của
nền dân chủ ở Mỹ đã cho họ ngọn đuốc soi đường đầy hứa hẹn. Edouard
René Lefèbre de Laboulaye, chủ nhân bữa tiệc, một trí thức tiếng tăm nêu
ý kiến tặng một tượng đài hùng vĩ cho nền Độc lập Hoa Kỳ. Ý tưởng đó đã
chiếm lĩnh trí óc của nhà điêu khắc trẻ
Frédéric Auguste Bartholdi có mặt hôm ấy.
Bartholdi trước đây đã được giao nhiệm vụ làm một tượng đài ở kênh đào Suez
(Ai Cập). Ông đã phác thảo một số mô hình, tượng một phụ nữ Ai Cập
dương cao ngọn đuốc. Phương án này không được chấp nhận nhưng đã gợi ý
cho ông về bức tượng theo đề nghị của Laboulaye.
Năm
1871, ông lên tàu sang Hoa Kỳ, đi khảo sát rất nhiêu nơi và cuối cùng
quyết định chọn hòn đảo nhỏ Bedloe ở cửa biển New York làm nơi đặt
tượng. Hòn đảo này nằm ở một vị trí tuyệt đẹp, đối diện với 2 khu đông
dân cư nhất của New York là Brooklyn và Manhattan.
Mọi tàu bè đi vào thành phố phải đi qua trước mặt nó.
Ở Mỹ về, Bartholdi lao vào sáng tác. Kinh nghiệm từ những phác thảo trước đây và bức tranh “Nữ thần Tự do dẫn dắt nhân dân” của họa sĩ
Eugène Delacroix đã giúp ông xây dựng bức tượng “để đời” tặng nhân dân Mỹ.
Tượng
là một người phụ nữ mang y phục của phụ nữ Hy Lạp hoặc La Mã thời cổ
đại, tay phải giơ cao ngọn đuốc, biểu tượng của ngọn lửa Prômêtê mang
đến cho loài người, tượng trưng cho Tự do, tay trái cầm một tấm bảng ghi
dòng số La Mã 4/7/1776 là ngày độc lập của Mỹ . Trên trán nữ thần là
một vòng nguyệt quế có 7 tia sáng toả ra tượng trưng cho 7 châu: Âu, Á,
Úc, Mỹ, Phi, Bắc cực và Nam Cực. Dưới chân tượng, có một đoạn xiềng xích
bị phá vỡ, tượng trưng cho việc xoá bỏ chế độ nô lệ và nạn độc tài trên
thế giới.
Người
ta bảo rằng nét mặt thanh tú và cương nghị của Nữ thần Tự do được dựa
trên chân dung của chính thân mẫu của Bartholdi, người đã khích lệ nhà
điêu khắc đi vào nghệ thuật. Còn tư thế và cánh tay giơ cao ngọn đuốc là
của cô thiếu nữ xinh đẹp Jeanne de Pusieux đã kiên nhẫn đứng làm mẫu
cho ông sáng tác. Tình yêu nảy sinh, cô đã trở thành vợ của ông.
Năm
1875, ở Pháp, Hội Pháp-Mỹ được thành lập để quyên góp tiền xây dựng bức
tượng. Việc này chẳng dễ dàng thực hiện vì nước Pháp thời đó chìm đắm
trong chế độ phong kiến hà khắc của Napoleon III. Nhưng cuối cùng, sau
19 năm lao động vất vả, vượt qua mọi thiếu thốn về vốn liếng, vật liệu,
nhân công… bức tượng đã được đúc xong tại Paris năm 1884.
Vài nét về quá trình đúc và dựng tượng
Sau
khi hình mẫu đã được thông qua, Bartholdi chỉ huy việc đúc tượng tại
xưởng Gaget, Gauthier & Company . Ông áp dụng kỹ thuật rập nổi các
lá đồng dày từ 2,5 đến 3mm thay cho kỹ thuật đúc đồng thông thường. Kết
cấu tượng được giao cho kỹ sư (lúc này, tuy chưa làm Tháp Eiffel nhưng Ông đã nổi tiếng với những cây cầu thép lớn).
Tượng cao 45,30m, thời đó là một độ cao khủng khiếp. Cấu trúc chịu lực
là một trụ trung tâm gồm 4 cột sắt giằng chặt vào nhau. Trụ này cao 29m,
neo chặt vào bệ tượng.
Trên đỉnh có một trụ thứ hai cao 12,2m để giữ cánh tay cầm đuốc. Một hệ
khung nữa tách ra khỏi trụ trung tâm để gắn các tấm đồng đúc rời của
tượng, có độ linh hoạt cao, cho phép các tấm đồng co giãn theo nhiệt độ
và làm tượng chuyển động cùng với gió.
Cả khối tượng có thể đu đưa 10cm, ngọn đuốc có thể dao động 13cm.
Tượng
đúc ở Pháp, còn phần bệ tại Hoa Kỳ được giao cho kiến trúc sư Mỹ
Richard Morris Hunt thiết kế từ năm 1881. Song người Mỹ không tin vào sự
thành công của công trình táo bạo này, cho rằng chỉ là một dự án vu vơ
của“một anh chàng Pháp mơ mộng” nên mãi 3 năm sau bản thiết kế
mới được duyệt và do vậy thi công chậm so với tiến độ của phía Pháp. Bệ
tượng cao 26,7cm, màu vàng lấp lánh đặt tại giữa pháo đài Fort Wood trên đảo Bedloe.
Bức
tượng đúc xong, sau một thời gian triển lãm tại quê nhà, ngày
19/6/1885, chiếc tàu thuỷ Isere của Pháp chở bức tượng tháo rời, đựng
trong 214 thùng gỗ đến đảo Bedloe. Tháng 5/1886, tượng được dựng lên bệ.
Các công nhân đã sử dụng 300.000 chiếc đinh tán để ghép nối 80.640 tấm
đồng vào khung mà không dùng dàn giáo, họ thường làm việc bằng cách treo
lơ lửng trên không bằng dây thừng.
Ngày 23/10/1886, tấm đồng cuối cùng được ghép xong. Nữ thần Tự do mặt hướng ra biển cả bao la giữa bầu trời lồng lộng.
Ngày
28/10/1886, chính thức bàn giao bức tượng nhân dân Pháp tặng nhân dân
Mỹ trong một buổi lễ hết sức trọng thể trong niềm sung sướng và tự hào
của hai dân tộc. Cả thành phố đổ ra đường và kéo đến cảng để chứng kiến
lễ khánh thành. Một hạm đội lớn, mang màu sắc của ngày hội diển hành
trên biển. Tổng thống Mỹ đương nhiệm là Grover cắt băng khai mạc.
Grover cắt băng khai mạc.
Từ ngày đó, Mỹ có một “báu vật truyền quốc” mang
ý nghĩa lịch sử. Lúc ấy, nước Mỹ giàu có và còn hoang sơ đang tiếp nhận
một cuộc nhập cư từ khắp nơi trên thế giới đổ về. Vị Nữ thần tượng
trưng cho đất nước non trẻ này, đứng nơi cửa vào, giơ cao ngọn đuốc soi
sáng lối vào vùng đất tự do, với tấm lòng bao dung rộng mở, sẵn sàng
tiếp đón những con người khốn khổ, những tâm hồn mệt mỏi vì một vết
thương lòng nào đó, những người dắt díu nhau từ bỏ quê hương để đi tìm
cuộc sống mới.
Ngọn
đuốc của nữ thần sáng bằng 2.500 lần ánh trăng rằm. Chưa có bức tượng
nào trên thế giới lớn hơn tượng Nữ thần Tự do. Chưa địa điểm nào trên
Trái đất đón nhận dân tứ xứ kéo đến đông như New York, đúng như lời thơ
của thi hào Emma Lazurus khắc dưới chân tượng “Cứ đến đây đi, những người mệt mỏi, nghèo khó…”.
Một vài số liệu
Bức tượng Nữ thần Tự do có tên gọi chính thức là “Tự do thắp sáng thế giới” (Liberty enlighten the world).
Mẫu ban đầu tượng cao 1,2m, sau đó các mẫu cứ tăng dần kích thước cho tới có được quy
mô , tương ứng với vẻ thoáng rộng trên đảo Redloe (sau đổi tên thành
đảo Tự do). Trên thực tế, riêng bức tượng nặng 225 tấn, không kể bệ và
những cột, những giàn giáo bên trong. Tượng cao 46m, phần bệ 47m, tổng
cộng 93m. Tương ứng với chiều cao ấy, lưng của bức tượng rộng 10,6m,
miệng rộng 91cm, ngón tay giữa của Nữ thần dài 2,4m, móng tay 33cm, lửa
trên ngọn đuốc dài 12,8m.
Nhà
điêu khắc BARTHOLDI đã làm một bức tượng đồng cao khoảng 3m để triển
lãm và bức tượng này được mang đến Việt Nam trưng bày trong một hội chợ,
tổ chức tại khu đất phố Tràng Thi. Sau hội chợ, tượng hồi đó gọi là
Tượng Bà đầm xoè được đặt tại một địa điểm đẹp thuộc vườn hoa trung tâm
trên một bệ đá khá cao ở Bờ Hồ . Đến ngày 17/1890, Pháp chuyển tượng Nữ
thần đến vườn hoa Neyret (nay là vườn hoa Cửa Nam) và thay thế băng
tượng toàn quyền Pháp Paul Bert.
Năm 1945, Nhật đảo chính Pháp, Thị trưởng Hà Nội lúc ấy là bác sĩ Trần Văn Lai đã dẹp luôn tượng “bà đầm xoè” vì
là biểu hiêu của Pháp, cất vào kho. Sau này khi làng Ngũ Xã đúc tượng A
Di Đà đã xin lại tượng nữ thần, lấy đồng để đúc tượng Phật. Như vậy, nữ
thần đã nằm trong thân tượng Phật nặng 16 tấn hiện đặt tại chùa Ngũ Xã,
Hà Nội.
TỔNG HỢP
No comments:
Post a Comment