Những người mới quen biết thường nghĩ Tạo bông đùa, khi trả lời về nghề nghiệp mình làm. Nhưng Tạo nói hết sức chân tình, rằng mình là người sống bằng nghề buôn bán Ve Chai trên đất Mỹ. Nhắc đến hai chữ Ve Chai, người Việt thường liên tưởng đến hình ảnh những “chú ba” quảy đôi quang gánh đi khắp hang cùng ngõ hẻm, rao tìm mua hầm bà lằng, nào nồi niêu xoong chảo hư lủng móp méo, đến cả ve chai lông vịt...Nhiều người còn đi xa hơn, liên tưởng đến chú Hỏa ngày xưa, từ bên nước “Đàn anh Trung Quốc mang dòng máu bành trướng” xuôi nam khởi nghiệp tại Việt Nam bằng gánh ve chai, dần dần “Tiến Nhanh Tiến Mạnh Tiến Vững Chắc” lên thành một trong những người giàu có nhất nhì nước Nam, với biết bao cơ ngơi để lại cho đến ngày hôm nay.
Như một định mệnh, Tạo bước vào nghề Ve Chai hết sức tình cờ. Hơn một năm sau ngày định cư tại San Diego, một thành phố cực nam bang California Hoa Kỳ, Tạo bắt được cái “job” tương đối thơm tho trong hãng sản xuất cơ phận cho ngành hàng không và không gian. Công việc ấy đem đến cho gia đình Tạo một cuộc sống thật an nhàn thảnh thơi. Nhưng đời mấy ai học được chữ ngờ, cuộc sống đang phẳng lặng đột nhiên nổi sóng. Khi nước Mỹ bước vào thời kỳ suy thoái kinh tế. Dù với gần 15 năm gắn bó với hãng, Tạo vẫn bị cho nghỉ việc (laid off). Hay tin dữ, một anh bạn chia sẻ niềm đau hơn bị bò đá bằng câu phán:
- Thời buổi kinh tế lụn bại, còn đi làm mới là chuyện lạ đời, bị cho nghỉ là việc bình thường. Phải sống sao cho giống mọi người chứ!
Lời nói chơi tuy hơi nghịch nhĩ, nhưng ngẫm nghĩ lại nó diễn tả hết sức trung thực nếp sống người dân Mỹ. Để làm rõ nghĩa hơn lời bạn, Tạo thêm mắm thêm muối vào rồi đưa ra thêm một lý sự cùn, góp phần làm phong phú thêm cho nền “Văn Hóa Việt Mỹ” của tân thiên niên kỷ thứ ba:
- Những ai không ăn hamburger, không biết thưởng thức football, không từng lãnh giấy laid off. Được xem chưa từng sống ở Mỹ.
Nghĩ được vậy, nên nỗi buồn mất việc của Tạo cũng vơi bớt đôi phần. Thế rồi Tạo rút hầu bao, lấy tiền ki cóp từ bấy lâu, đem hùn hạp mở một garage sửa xe hơi. Hai người chung vốn cùng Tạo đều có tay nghề giỏi, garage lại nằm nơi thị tứ đông dân cư, nên khách hàng lúc nào cũng tấp nập. Nhìn thoáng qua bề ngoài, mọi đều tưởng chủ nhân đang gặp thời và sắp giàu to. Nhưng thấy vậy chứ không phải vậy. Vì yếu kém trong việc quản trị, nên tháng nào cũng lo tiền trả lương thợ, tiền mua hàng thiếu chịu... muốn bá thở, không phải bù lỗ là may lắm rồi. Nhưng nhờ garage sửa xe này mà Tạo học được nhiều kinh nghiệm quý giá để dấn bước vào thương trường.
Toàn, một ông bạn dáng người phốp pháp gốc gác “chú ba”, nên Tạo đặt cho biệt danh “chú Thoòng”. Chú Thoòng nhìn thấy sự “phồn vinh giả tạo” của tiệm sửa xe, đâm ra khâm phục tài Tạo. Hàng ngày chú Thoòng mon men tới tiệm, dọ ý xem Tạo có việc gì cho chú hùn hạp làm ăn chung. Chú rảnh rỗi vì thuộc thành phần lãnh lương theo diện “bảy nghề”, xe cộ nhà cửa đang được nhà băng chiếu cố. Nghe chú thở vắn than dài, Tạo chẳng biết nói gì hơn là cho chú liều thuốc “cố gắng” để uống, hầu đủ sức nín thở qua sông mà sống cho hết thời buổi kinh tế khó khăn này.
Tạo có người bạn rất thân tên Minh, xông pha thương trường ngay từ những ngày đầu đến Mỹ, nhờ vậy nội công hết sức thâm hậu. Minh là nơi Tạo thường đến trút gánh ưu phiền khó khăn của tiệm sửa xe, để được nghe lời mách nước miễn phí. Trong thời kỳ nhà cửa đất đai lên giá vù vù, Minh tậu được một khu đất khá rộng, dự tính mở một cơ sở kinh doanh nho nhỏ. Nhưng miếng đất cứ nằm phơi sương phơi nắng mãi, vì không một dự án xây cất nào trình lên được thành phố chấp thuận. Cuối cùng có một người Mỹ gốc Ả Rập đến hỏi thuê đất mở Recycling với một giá rẻ mạt. Minh cắn răng ký giấy cho thuê để nhẹ bớt tiền trả lãi hàng tháng cho ngân hàng. Cơ sở Recycling tưng bừng khai trương, nhưng buôn bán ế ẩm, nên vài tháng sau đành âm thầm dẹp tiệm, trả lại đất cho Minh. Nghĩ đến bạn, không mấy thích hợp trong nghề sửa xe, Minh muốn giúp Tạo mở lại Recycling trên mảnh đất ấy. Tạo đâu biết chi về nghề nghiệp này, nhưng nếu đưa chú Thoòng vào thì không còn nhân tuyển nào thích hợp hơn. Trong thời kỳ huy hoàng chú từng làm chủ cây xăng, nên có nhiều “kinh nghiệm chiến trường”. Khi Tạo ngỏ lời mời chú Thoòng hợp tác làm ăn chung, chú mừng hết lớn. Thế là Tạo có ngay người cộng tác.
Nghĩ ngợi mãi không biết Việt hóa chữ Recycling thế nào, nên một hôm gặp ông bạn chủ báo đến sửa xe. Tạo lợi dụng ngay.
- Ông chủ báo ơi! ông chữ nghĩa đầy mình, xin làm phước “chuyển âm” giùm chữ Recycling, vì tôi sắp nhảy vào nghề này.
Ngẫm nghĩ một lúc ông bảo:
- Tái biến chế.
- Tiếng gì mà sao nghe giống họ hàng của Tái Côn Lôn trong Nhục Bồ Đoàn vậy cha nội! Lại toàn chữ Hán Việt, xin làm phúc tìm giùm chữ nào dễ dễ hơn một tý đi ông.
Tạo và ông vò đầu vỗ trán, nhưng vẫn không thấy chữ nào thích hợp. Đột nhiên một chữ chợt xuất hiện chạy vụt qua đầu. Tạo chớp ngay rồi đề nghị cùng ông nhà báo.
- Hay là đặt “Ve Chai Lông Vịt” đi, ông nghĩ sao?
Ông nhà báo ngẫm nghĩ một lúc rồi bảo Tạo:
- Nhưng bên này có ai bán lông vịt đâu mà mua, nên dùng chữ Ve Chai thôi, ông nghĩ có được không?
Tạo và ông nhà báo “nhất trí” chọn hai chữ Ve Chai. Thế là Tạo và chú Thoòng trở thành đồng chủ vựa Ve Chai từ đó.
Ở Mỹ, mọi tên riêng, như tên tiệm, tên người, đọc xong bao giờ cũng phải đánh vần thì người nghe mới viết đúng. Nên chú Thoòng và Tạo phải nghĩ tới nghĩ lui để chọn một cái tên cho vựa. Cuối cùng vựa mang tên ABC, với tên này không còn ai bắt đánh vần tên vựa nữa vì đã đánh vần nó trước khi được hỏi.
Thời gian qua thật mau, mới ngày nào mà nay vựa Ve Chai đã hơn bảy tuổi. Hôm nay Tạo ghi ra đây một vài niềm vui nỗi buồn sinh ra từ đống ve chai, đồng thau sắt vụn ấy.
Một hôm nhìn đoàn xe đẩy của chợ (shopping cart) hùng dũng tiến vào vựa Ve Chai. Tạo nổi hứng phong cho chú Thoòng làm bang chủ Cái Bang đời thứ 101. Nếu đem Hồng Thất Công, một bang chủ giỏi nhất trong lịch sử võ hiệp Cái Bang mà so với chú Thoòng đương kim bang chủ, thì chú Thoòng giỏi hơn rất nhiều. Đệ tử dưới trướng Hồng Thất Công trước đây chỉ rặt một nòi Hán tộc. Đến đời Thoòng Bang Chủ đã thâu thêm nào Mễ tộc, Phi tộc, Hàn tộc, Bạch mao tộc, Hồng mao tộc, Hắc mao tộc...nói chung mọi chủng tộc từ khắp năm châu bốn biển đều về quy phục dưới trướng. Đời Hồng Thất Công, cao trọng nhất sau bang chủ là hạng đệ tử tám túi. Đệ tử tám túi ngày xưa thì làm sao so với hạng đệ tử mang hàng chục bao rác thật lớn được treo lủng lẳng chung quanh các xe chợ, mà hàng ngày bang chúng đẩy đến cung phụng cho Thoòng bang chủ.
Nói bá láp một chút cho vui, chớ làm nghề buôn bán Ve Chai này, hàng ngày tiếp xúc với khoảng 5% khách hàng thuộc thành phần vô gia cư (homeless). Nhìn cách họ sống khiến Tạo không khỏi bùi ngùi xúc động. Năm ba đồng, một hai chục bạc bán được từ những lon nhôm, lon nhựa, chai lọ... mà họ nhặt được trên đường hay moi ra từ những thùng rác, chỉ đủ lo miếng ăn. Đêm xuống, họ chọn mái hiên nhà thờ, hay dưới tàng cây làm nơi ngủ. Vì vậy nơi rửa tay cho khách của vựa Ve Chai biến thành chỗ tắm giặt cho những kẻ khốn cùng này. Người Việt mình, Tạo chưa thấy một ai nằm trong thành phần vô gia cư.
Trong ngày đông khách bận rộn, con cái trong nhà thường ra vựa phụ giúp Tạo. Trong bữa ăn từ biệt cha mẹ để qua New York học, Việt đứa con trai út, chia sẻ với bố mẹ về nguyên nhân khiến Việt ghi tên học ngành Nha Khoa.
- Những ngày phụ giúp bố mẹ ở vựa Ve Chai, nhìn người vô gia cư cười, răng cỏ họ đều “vàng úa trống vắng”. Con hy vọng mai kia trở thành Nha sĩ biết đâu con giữ lại cho họ vài cái răng để nhai Pizza hay Hot dog, và nhất là nụ cười tươi tắn trên môi.
Tạo chúc mộng ước của con sớm thành hiện thực, để Việt thay gia đình đền trả phần nào cái ơn quá to lớn của đất nước và dân tộc này ban cho gia đình Tạo. Ngoài những nụ cười vàng úa trống vắng, Việt còn thấy được những đôi tay đầy cáu bẩn sung sướng đếm đi đếm lại từng đồng Penny, từng đồng Dime, từng đồng Quarter...Đôi tay họ cáu bẩn, nhưng đồng tiền họ cầm thật sạch, đồng tiền được tạo ra bằng chính sự khổ cực của mình.
Có dịp nói chuyện với khách, Tạo biết được không phải chỉ quê hương Việt Nam mình mới gánh chịu nhiều khổ đau. Mà dường như bất cứ một sắc dân nào, đến lập lại cuộc đời nơi miền đất hứa Hiệp Chủng Quốc này, đều mang chung một nỗi ưu tư là “Kẻ Ra Đi Lo Cho Người Ở Lại”. Tạo không tránh khỏi chạnh lòng khi nghe được tâm tư sâu kín của mỗi người khách mang hàng đến bán cho vựa.
Một ông khách đã ngoài 70 người Ethiopia, sống đơn độc trong căn chung cư nghèo cách vựa không xa. Tiền già chính phủ trợ cấp chỉ đủ nuôi thân, nên hàng ngày đi lượm ve chai kiếm tiền gởi về quê lo cho gia đình vợ con làng nước. Ông là khách thường nhật của vựa, thu nhập mỗi ngày khoảng 25 đồng. Bẵng đi một thời gian không thấy ông lui tới. Hỏi thăm mới hay, trong lúc đẩy xe chợ đi lượm ve chai, xe bị trượt bánh trên đường dốc. Sức xe quá nặng, sức già yếu đuối, kéo ông ngã lăn theo xe, đầu va vào lề đường làm ông bị nứt sọ. Ông phải nằm nhà thương cả tháng trời. Ngày ông quay lại vựa, Tạo không nhận ra vì ông quá tiều tụy ốm yếu. Chiếc xe chợ của ông từ nay và những ngày sắp tới sẽ chẳng bao giờ còn được đầy tràn như xưa. Không biết nơi quê nhà vợ con có hay biết mà thương tâm cho hoàn cảnh ông không? Nhưng Tạo biết chắc một điều, món tiền ông gởi về gia đình hàng tháng sẽ còm cõi đi, biết đâu ông lại nhận được đôi lời trách là quên cội quên nguồn. Để mừng ông sống lại, vợ chồng Tạo mời ông dùng cơm tối, rồi xin được kết bạn cùng ông. Lẽ sống của ông là tạo niềm vui cho người khác, đời của ông đã cho gia đình Tạo một bài học quý giá về ban phát tình thương và sống cho tha nhân.
Tạo có anh công nhân trẻ, người gốc Mễ Tây Cơ, không nói được một câu tiếng Anh, nhưng làm việc hết sức siêng năng cần mẫn. Lương ve chai nào được là bao, lo cho mình chưa đủ huống chi còn cả một dòng họ nơi quê nhà. Có công ăn việc làm, nhưng anh cũng trở thành kẻ vô gia cư, vì làm được đồng nào anh gởi hết về quê. Nơi anh ngủ là lòng chiếc xe van mà một người quen thương tình cho sử dụng tạm. Ăn thì bữa cái Taco, bữa cái Borritto, ngon lắm được bữa Pizza trong những ngày đông khách chủ cho thêm tí tiền “bồi dưỡng”. Còn nước uống và tắm rửa thì ra cái vòi phía sau vựa Ve Chai. Một ngày có tin cảnh sát tìm anh. Thì ra, vì nhu cầu nơi quê nhà quá lớn, lương anh dù đã gởi về gần hết, gia đình vẫn than túng thiếu. Muốn có tiền nhiều và nhanh, anh lạc vào đường bán ma túy. Hay tin cảnh sát truy lùng, sợ hãi, anh trốn về Mễ. Tạo mất đi một người thợ tốt, nhưng không biết giờ này cuộc sống anh công nhân trẻ ra sao?
Còn với khách Việt, Tạo cùng chú Thoòng có được nhiều tình thân qua chuyện buôn bán, càng dễ chia sẻ hơn bởi tình đồng hương và cùng chung ngôn ngữ. Nhờ vậy Tạo thấu hiểu được nhiều nỗi thương cảm, xót xa, cao thượng... chung quanh vựa ve chai này. Có mấy ai nơi quê nhà biết được người thân mình sống ở Mỹ, phải đi moi thùng rác, để tìm từng xu từng cắc. Ăn uống dè sẻn, ở nhờ ở đậu trong garare...để có bạc trăm bạc nghìn gởi về lo cho bà con hay cứu trợ đồng bào thiên tai, nghèo khổ bên nhà. Trong đống ve chai, trong đám đồng thau phế thải...đã nở lên trăm ngàn đóa hoa muôn sắc về tình ruột thịt nghĩa đồng bào, làm át đi mùi tanh tưởi của phế liệu. Tạo bắt chước nhạc sĩ Trần Thiện Thanh đặt cho loài hoa ấy cái tên Hoa Ve Chai. Loài Hoa Ve Chai này không may mắn như Hoa Trinh Nữ được quân vương sủng ái, không lên ngôi hoàng hậu, nhưng thắm đượm tình người, tình yêu thương đồng bào dân tộc. Với khả năng hạn hẹp, Tạo không đủ sức diễn tả hết những thắm tươi, cao đẹp của loài hoa mà Tạo ngắm nghía suốt bảy năm nay. Tạo ngắt một cành Hoa Ve Chai trong hàng trăm đóa hoa nở rộ, gởi đến người bạn, một linh mục khả kính trong ngày đầu xuân.
Kính gởi Linh mục Trần Thanh Tùng
Kính thưa Cha.
Rất cảm động khi nhận được điện thoại chúc Tết của cha từ bên kia bờ Đại Tây Dương. Một lần nữa, con cầu xin Thiên Chúa ban nhiều hồng ân xuống cho cha trong năm mới này. Từ nay có thêm được phương tiện liên lạc e-mail hiện đại, sẽ giúp chúng ta kết chặt tình thân, rồi từ đó chia sẻ vui buồn việc Chúa cũng như việc đời trong thời gian sống xa quê hương. Riêng con hằng mong chúng ta làm được đôi điều để vinh danh Chúa, để trợ giúp người dân Việt nghèo khổ có cơ hội vươn lên.
Qua lá thư này, con xin kể hầu cha một câu chuyện, cũng tương tự như chuyện con kể lúc hai ta dạo dọc bãi biển bên khách sạn Coronado Del, một khách sạn to lớn và sang trọng nhất của thành phố San Diego này.
Thưa cha! Vài tuần sau ngày cha rời San Diego, vợ chồng con có dịp trở lại dự Thánh lễ tại nhà thờ Thánh Tâm nằm trên đường số 42 thuộc khu Đông San Diego. Từ chỗ con ngồi, nhìn lên trên vài hàng ghế, con thấy một người đàn bà đứng tuổi phúc hậu gọn ghẽ trong chiếc áo dài màu xanh nhạt, nhìn gương mặt hơi quen quen, nghĩ một lúc con mới nhớ ra đó chính là bà Phong, bà chủ nhà đãi cơm trưa chúng mình trong lần đầu tiên cha đặt chân đến San Diego. Cạnh bên bà, một người đàn ông tóc hoa râm, có lẽ là chồng bà Phong. Ông quạt luôn tay cho vợ, như cố xua đi cái nóng buổi trưa hè. Thánh lễ xong, mặt đối mặt con mới nhận ra ông ta cũng là chỗ quen biết. Sở dĩ con không nhận ra ngay, vì hôm ấy ông mặc quần áo tươm tất gọn ghẽ, khác xa những lần con thường gặp. Thưa cha, ông Phong chính là người khách thường nhật của vựa Ve Chai do con làm chủ. Hàng ngày cầm trao ông đôi ba chục bạc, tiền công cả một ngày lao động, con cảm nhận được sự cần cù, nhẫn nại, chịu dựng cực nhọc trên con người ấy. Lúc vắng khách, anh em con cũng nói đôi ba câu chuyện về quê hương về giáo hội khi biết ông cùng là người Công giáo. Con thường ân cần tiếp đón ông, đôi lúc giúp ông phân loại những phế liệu nhặt được, để tránh cho ông những mặc cảm.
Khi nhận ra ông là ai, thì hình ảnh ba trăm đồng bạc mà bà Phong gom góp trong gia đình, cầm trao cha để nhờ chuyển về quê nhà đóng góp xây dựng việc Chúa, con thấy nó cao cả và quý hóa quá. Làm thế nào để những người thụ hưởng món tiền ấy thấu hiểu hết được ý nghĩa của nó? Làm thế nào để cân đo được sự nặng nhẹ của đồng tiền? Trong khi phần đông chỉ chú tâm vào những con số không hồn!
Nhìn những người về thăm quê hương, đem tiền bạc giúp đỡ họ hàng thân tộc, bạn bè hay những việc xã hội, tôn giáo. Ai cũng nghĩ rằng tiền bạc bên trời Tây rất dễ kiếm. Nhưng mấy ai hiểu được rằng, để có đồng tiền ấy, cả vợ chồng lẫn con cái phải ngồi thật nhiều giờ bên bàn máy may gia công, phải giũa hàng vạn bàn tay, phải lau chùi hàng ngàn bàn chân cho khách... Hoặc như ông Phong kia, mỗi sáng phải thức giấc từ lúc tinh mơ, moi móc từng thùng rác để nhặt ra từng cái lon cái chai mang bán kiếm sống qua ngày và gởi về giúp bà con thân thương từ ngàn dặm xa xôi.
Thưa cha, đó là câu chuyện nối tiếp chuyến thăm viếng San Diego của cha, mà con xin được kính gởi đến cha.
Cách đây mấy năm, nhân dịp về thăm quê, một ông bạn già nhờ Tạo vào Văn Miếu Hà Nội tìm giúp tên tổ tiên ông đỗ đạt được ghi danh vào bia đá. Nghĩ lại phận mình, tổ tiên không một ai đỗ đạt cao để lưu danh muôn thủa. Đến đời mình tuy được làm Việt Kiều Mỹ, trông có vẻ thơm to, nhưng gắn thêm tý nghề nghiệp vào thành Việt Kiều Ve Chai chắc không khỏi báng mùi. Mùi vị tủi thân ấy đã bay đi hết từ ngày Tạo thấy được loài Hoa Ve Chai nở đẹp.
Làm bất cứ ngành nghề nào, chắc cũng không khác chi với nghề vun phân tưới nước. Cây cối nẩy sinh hoa trái ngoài vườn, thì trong lòng người gieo trồng cũng ngập tràn hoa trái. Hiểu ra điều này, Tạo cùng chú Thoòng càng yêu thương và hãnh diện với nghề nghiệp mình đang làm. Cả hai chăm lo vun phân tưới nước cho vườn hoa chung trong vựa ve chai và vườn hoa riêng trong gia đình mỗi người.
No comments:
Post a Comment