Ngày
xưa, một anh học trò thấy một đàn kiến sắp bị dòng nước lũ
cuốn đi, động lòng từ tâm bẻ một cành cây làm cầu cho đoàn
kiến di chuyển. Kỳ thi Hương, bài làm của anh có một chữ
thiếu nét. Theo trường qui đáng lẽ anh bị đánh rớt. Nhưng
ông chánh chủ khảo không thấy cái chữ thiếu nét đó vì mấy
con kiến đã bám chặt vào, cái nét chữ thiếu đã được màu kiến
đen lấp đầy để trả ơn cứu mạng của anh học trò từ tâm.
Nhắc
lại câu chuyện kể trên không phải là để vinh danh mấy con
kiến, mùa này là mùa của những con kiến đen bu đầy nhà cửa,
tưởng chỉ có kiến vàng cắn mới đau thôi chứ! Ai dè kiến đen
cắn cũng đau ra phết, ấy thế mà tôi không nỡ giết một con
nào, không phải để mong chúng lấp đầy cái “chữ thiếu” của
mình, đơn giản chỉ là vì không muốn sát sinh, dù đó chỉ là
một con kiến. Ít ra, khi nhìn thấy chúng làm phiền mình cũng
nhắc tôi nhớ đến câu chuyện kể trên. Có bao giờ quý vị nhớ
đến cái bảng đen đầy phấn trắng có lần đã rơi trên tóc thầy
cô giáo của chúng ta? Tôi không được may mắn như vậy vì học
ở trường đời nhiều hơn trường lớp, và tôi cũng học được lòng
biết ơn các nhà mô phạm từ những câu chuyện nhỏ, như câu
chuyện của Fred Bauer kể sau đây:
“Một
hôm, tôi nhận thức rằng dường như tôi ít khi bày tỏ lòng
biết ơn đối với những người thân sống quanh tôi, dành cho
tôi nhiều điều ưu ái. Tất nhiên là chúng ta không nên đợi
đến những ngày lễ lộc, kỷ niệm… để nói lời cảm ơn đối với
những người thân mà mình đã từng mang ơn. Giá như tôi học
được điều gì đó về nghệ thuật cám ơn thì đó chính là: Hãy
cám ơn ngay tức thì. Nói lên lời cám ơn không chỉ làm rạng
rỡ, làm mát lòng ân nhân mà còn thể hiện tính văn minh lịch
sự của người thọ ơn. Nếu bạn cảm thấy bị hắt hủi, xua đuổi,
bạn đừng vội bi quan, yếm thế mà hãy ra tay cứu vớt người
khác. Rất có thể đó là phương thuốc giúp bạn tìm lại niềm
lạc quan, yêu đời.
Trước
khi trở thành nhà văn nổi tiếng, A.J. Cronin từng là một bác
sĩ. Hồi ấy, có nhiều bệnh nhân đến yêu cầu Cronin điều trị
cho họ chứng bệnh lo âu, hồi hộp, sợ sệt, mất niềm tin và
luôn nghi ngờ. Cronin ghi cho họ toa thuốc thật lạ thường:
“Toa thuốc cám ơn” rồi căn dặn bệnh nhân: ‘Trong vòng sáu
tuần, quí vị phải nói lời cám ơn mỗi khi nhận được sự giúp
đỡ của bất cứ ai dù đó chỉ là việc mọn. Và để tỏ ra rằng lời
cám ơn kia xuất phát từ tấm lòng thành, quí vị hãy mỉm cười
với ân nhân khi thốt lên hai tiếng CÁM ƠN.’ Sau 6 tuần điều
trị, hầu hết bệnh nhân của Cronin đều cảm thấy thuyên giảm
rõ rệt. Trong nhiều trường hợp, chúng ta không thể bày tỏ
ngay lòng biết ơn của mình. Nếu rơi vào tình cảnh ấy, bạn
không nên lần lữa và giữ im lặng mãi mà hãy mạnh dạn cám ơn
ân nhân ngay khi gặp lại họ sau đó.
Vừa
mới đây, tôi có dịp về thăm lại quê nhà trong một thời gian
ngắn. Trong khi tôi đếm bước dọc theo đường làng quen thuộc,
kỷ niệm thời thơ ấu bỗng ùn kéo đến lấp đầy dòng suy nghĩ
của tôi. Trên đường, tôi gặp lại cô giáo Violet Bible. Cô đã
gợi trong tôi thời tôi còn mài đũng quần trên ghế trường
trung học. Năm ấy, tôi ngồi lớp chín. Tôi mê chơi thể thao
hơn là chú tâm vào việc học. Hậu quả là tôi bị tụt hậu môn
tiếng La Tinh. Khi phát giác ra môn yếu kém của tôi, cô giáo
Bible nói: ‘Ồ, học tiếng La Tinh có khó khăn gì đâu, rất thú
vị nữa là đằng khác. Sau bữa cơm chiều nay, em sang nhà cô,
cô sẽ chứng minh cho em điều đó’.
Trong
nhiều tuần lễ kế tiếp, cô dạy kèm tôi học tiếng La Tinh cho
đến khi tôi theo kịp chúng bạn. Năm ấy tôi tròn 14 tuổi. Lần
đầu tiên trong đời, tôi nhận ra rằng cô giáo Violet Bible
khả kính, vừa tích cực giảng dạy ở trường vừa làm tròn nhiệm
vụ trong gia đình, lại còn dành riêng mỗi ngày một giờ để
dạy kèm tôi học tiếng La Tinh. Sự cố gắng giúp đỡ tôi của cô
Bible lúc ấy, tôi xem như là chuyện hoàn toàn bình thường.
Nhưng giờ đây, khi gặp lại cô, tôi bỗng nhận thức một cách
sâu sắc rằng cố gắng của cô dành riêng để dạy tôi học tiếng
La Tinh trước đây quả là sự hy sinh vô bờ bến mà hàng năm
dài tôi hầu như quên lãng. Tôi chạy đến ôm choàng lấy cô,
giọng thổn thức:
‘Những điều mà cô dành cho em trước đây đã
vượt xa nhiệm vụ bình thường của một cô giáo. Xin cô nhận
lòng biết ơn chân thành của người học trò cũ, dù cho lời cám
ơn được thốt lên muộn màng.” Cô đáp lời tôi bằng nụ cười ấm
áp, mãn nguyện và đôi mắt rạng rỡ niềm tin”.
Ở VN
ba mươi năm nay có một trùng hợp là tháng 11 cũng có một
ngày dành để vinh danh các nhà giáo, một sinh viên sư phạm
kể lại những “buồn nhiều hơn vui” trong đời dạy học của mẹ
mình: “Tôi còn nhớ rất rõ lúc tôi ngồi trầm ngâm trước lá
đơn xin thi vào trường đại học, cách đây ba năm. Mẹ tôi (một
nhà giáo tóc đã bạc, gần ba mươi năm trong nghề) đứng cạnh
tôi, nói nhỏ nhẹ: ‘Con ạ, dẫu sao nghề giáo vẫn là một nghề
cao quí’. Mẹ tôi nói hai chữ ‘cao quí’ thật nhỏ và mắt mẹ
rưng rưng. Tôi thấu hiểu ước muốn của mẹ tôi. Không cần đắn
đo, tôi ghi vào lá đơn: Trường Đại Học Sư Phạm. Tất nhiên
trong chọn lựa cũng có phần của tôi.
Nhà
tôi ở trong một con hẻm sâu. Có đêm, gần chín giờ, một người
đàn ông tóc muối tiêu dắt chiếc xe đạp vào hẻm và hỏi tìm
nhà cô giáo Hạnh. Khi mẹ tôi mở cửa, người đàn ông cúi hẳn
người xuống, rụt rè: ‘Thưa cô, cô còn nhớ em không, em là
Huân đây mà...’. Mẹ tôi ngờ ngợ, có lẽ không nhớ ra. Khi vào
nhà nói chuyện, chú Huân kể lại: ‘Hồi em học đệ tứ (lớp 9),
ngồi đầu bàn, để chân ra ngoài. Cô đi lên đi xuống giảng bài
say sưa, đụng phải chân em, cô vấp té, đầu va vào bàn... Cô
nhớ không? Hồi đó, sợ quá em không nói được một lời xin lỗi
với cô. Vậy mà em ân hận mãi. Hơn 25 năm rồi, cô ạ...’. Ở
ngoài Trung chú Huân chạy xe ôm, có dịp vào thành phố chú
quyết tìm cho được người thầy cũ là mẹ tôi. Để thăm và nói
một lời... xin lỗi. Khi trao những chiếc bánh nổ của quê
hương miền Trung cho mẹ tôi, chú Huân bùi ngùi nói: ‘Có chút
quà của miền Trung... để cô nhớ đến tụi em’. Đêm đó là một
trong những đêm vui của mẹ tôi.
Có
một lần mẹ tôi bị bệnh nằm ở bệnh viện Gia Định, một bác sĩ
khoảng 40 tuổi cứ ở bên mẹ tôi. Khi mẹ xuất viện, mỗi đêm
người bác sĩ ấy lại lội vào con hẻm đến nhà theo dõi sức
khỏe cho mẹ tôi. Đó là một học trò cũ của mẹ. Anh ấy cứ nhắc
đi nhắc lại: ‘Không có cô, đời em chưa biết ra sao...’. Anh
ấy kể: hồi học cấp III, gia đình quá khó khăn, đã nhiều lần
anh quyết định nghỉ học, nhưng mẹ tôi đã đến, giúp đỡ, động
viên và anh lại tiếp tục đi học... Thỉnh thoảng mẹ tôi nhận
được những lá thư, những thiệp chúc tết, thiệp báo hỉ... từ
phương xa gửi đến. Tất cả đều ghi những lời trân trọng, ân
tình. Mẹ tôi dành riêng một ngăn tủ gìn giữ tất cả và thỉnh
thoảng mẹ tôi lại giở ra xem, và tôi thấy bà mỉm cười hạnh
phúc.
Nhưng
đời dạy học của mẹ tôi cũng có quá nhiều những đắng cay,
thậm chí tủi nhục. Có một lần đi dạy về, vừa bước vào cửa mẹ
ôm mặt òa khóc. Tôi hỏi mãi, mẹ mới chịu kể: ‘Mẹ đang dạy
trong lớp thì một người sang trọng đến hành lang, gật đầu ra
hiệu muốn gặp mẹ. Mẹ bước ra, người ấy trao cho mẹ một xấp
vải và chiếc phong bì, nói: ‘Xin cô cho cháu nó vào học
lại’. Mẹ từ tốn trả lời: ‘Trưong hợp cháu đã quá nhiều lần
vi phạm kỷ luật, ban giám hiệu đã quyết định cho nghỉ học.
Có gì xin ông gặp ban giám hiệu’. Người ấy cứ dúi quà vào
tay: ‘Cô nhận đi, không sao đâu, miễn là lo được cho cháu’.
Mẹ nghiêm giọng: ‘Xin lỗi, tôi không lo được, ông cứ mang
lên ban giám hiệu’. Người ấy bỏ đi, nói một câu: ‘Rách mà
làm phách’! Mà đúng vậy, mẹ càng đeo đuổi nghề, càng ngày
càng rách thật. Rách đến mức hồi tôi còn nhỏ, mẹ đã từng
phải cắt chiếc áo dài cưới của mẹ để may cho tôi một chiếc
áo mới, để tôi đến trường ngày khai giảng... Lần ấy mẹ tôi
xót nhưng không đau. Lần này đau vì có người xúc phạm bà.
Lần
khác, một phụ huynh tổ chức đám cưới cho con ở một nhà hàng
sang trọng đã mời mẹ tôi. Xung quanh những khách khứa hào
nhoáng, mẹ tôi trao chiếc phong bì mừng đám. Vị phụ huynh ấy
đẩy tay mẹ tôi từ chối và nói một câu tự nhiên: ‘Tiền bạc
đâu mà cô mừng cho cháu. Mời cô cốt là để cô bồi dưỡng’. Mẹ
tôi tái mặt, xấu hổ đến chín người và mẹ đã tìm cách ra về.
Đến nhà, vào buồng, mẹ kéo chiếc chăn đắp lên ngực, mắt mở
lớn nhìn lên trần nhà, và nước mắt cứ trào ra...
Tôi
không nhớ hết được bao nhiêu lần mẹ tôi đã khóc như vậy. Cứ
sau mỗi lần ấy, mẹ lại kéo chiếc hộc tủ có nhiều kỷ niệm đẹp
của đời dạy học của mình ra và mẹ im lặng đọc từng lá thư,
ngắm từng chiếc thiệp. Hình như lòng mẹ thanh thản trở lại.
Nhưng cuộc sống cứ không để yên cho lòng mẹ thanh thản. Lại
đắng cay, nhức nhối. Vậy mà mẹ vẫn muốn tôi trở thành cô
giáo. Một năm nữa tôi sẽ ra trường, sẽ đứng lớp. ‘Dẫu sao -
mẹ nói - đó vẫn là một nghề có ích nhất cho đời. Người thầy,
với tấm lòng của mình, luôn để lại những dấu ấn đẹp cho mỗi
cuộc đời...’.”
Sống
mà không biết yêu thương, ơn nghĩa, thì “Sanh Bất Nhược Tử”
(Sống mà như chết), chết mà còn để lại cho đời những tấm
gương sáng thì “Tử Bất Nhược Sanh” (Chết mà như sống). Vậy
người ta tri ân những nhà triệu phú hay tri ân những nhà
giáo nghèo? Hỏi tức là đã trả lời, nhà triệu phú cũng sẽ
được tri ân như vậy nếu như họ biết làm việc từ thiện mà
không khoe khoang cho mọi người biết. Riêng tôi, cảm thấy vô
cùng hạnh phúc vì còn được nói hai tiếng “Cám Ơn” chứ không
phải là “Rất Tiếc”. Cám ơn con kiến củ khoai, cám ơn quê cha
đất mẹ và cám ơn phấn trắng bảng đen…
Ngô Tịnh Yên
No comments:
Post a Comment